Modaliteiten van Participatieve Duurzame Wijken

Wat is een participatieve duurzame wijk?

De Participatieve duurzame wijken motiveren en ondersteunen burgers die zich binnen hun wijk inzetten door collectieve acties rond verschillende thema’s op te zetten ten gunste van het milieu en de duurzame ontwikkeling. In de afgelopen 12 jaar hebben de Participatieve duurzame wijken de drie principes van Vooruit met de Wijk centraal gesteld: burger zijn, collectief zijn, duurzaam zijn. Sinds 2008 hebben ongeveer zeventig Brusselse wijken zich aangesloten bij de beweging van Participatieve duurzame wijken en ze zijn nog steeds actief.
Een openbare ruimte herinrichten, een collectieve moestuin of boomgaard aanleggen, een kippenhok of een broodoven bouwen, een collectieve compost of een givebox organiseren, een weggeefwinkel of een repair café inrichten, de mobiliteit van de straten verzachten, ze vergroenen door de ruimte terug te geven aan de voetgangers, de natuur en de biodiversiteit … een Participatieve duurzame wijk kan de drijvende kracht zijn achter vele projecten.
Maar om meerdere projecten rond verschillende thema’s in goede banen te leiden, is een goed groepsbeheer en veel energie nodig. Juist met die aspecten kan de begeleiding voor Participatieve duurzame wijken helpen. De specificiteit van een duurzame wijk bestaat er immers in om aan het begin van het project de tijd te nemen om een plaatsbepaling op te maken en de multithematische projecten op te nemen in een coherente wijkdynamiek. De wijk vraagt aan de bewoners wat ze nodig hebben en wensen, mobiliseert de middelen en de energie van de wijk en gaat partnerschappen aan, met het oog op een duurzame aanpak op lange termijn, waarbij zoveel mogelijk bewoners betrokken zijn.

Welke doelstellingen worden nagestreefd ?

Concreet gezien, streeft de begeleiding van de Participatieve Duurzame Wijken verschillende doelstellingen na :

- werken op schaal van een wijk met als doel de sociale banden, de solidariteit en de gezelligheid te versterken ;
- een globale aanpak ontwikkelen die coherent en multithematisch is tussen de verschillende uitgewerkte projecten binnen een wijk om zo de impact te vergroten ;
- vernieuwende projecten uitproberen, vernieuwend qua aard, actieperimeter, toegepaste modaliteiten, … ;
- Het mogelijk maken om projecten te reproduceren in andere wijken om de veerkracht van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest inzake milieu te verhogen
- Duurzame relaties opbouwen met lokale partners: de gemeente, het OCMW, verenigingen, bedrijven, wijkcomités, andere burgergroepen enz…
- Streven naar een meer gemeenschappelijke, participatieve en inclusieve dynamiek binnen het project zelf en binnen de wijk

Welke steun biedt de begeleiding ?

De begeleiding van Participatieve duurzame wijken bestaat uit:

Een coach die je helpt tijdens alle fasen van het project (uitwerking, toepassing, evaluatie…). Hij of zij helpt je met het versterken van het vermogen of potentieel van je wijk, het opzetten van projecten die verbonden zijn met aspecten eigen aan van je wijk, het structureren van de stuurgroep, het toepassen van animatie- en mobilisatiemiddelen, het begeleiden van participatieve processen, het organiseren van verschillende activiteiten en het communiceren zowel binnen als buiten de stuurgroep. De coach zal verder ook het opzetten van een goede samenwerking met de gemeente, bevoorrechte partner van de Participatieve duurzame wijken, bevorderen, alsook met andere verenigingen of privépartners.
Een startfonds van maximum € 400 helpt je tijdens de beginfase van het project om inwoners een duwtje in de rug te geven en samen een gemeenschappelijke dynamiek te creëren rond de verschillende projecten.
Regelmatige ontmoetingen tussen de verschillende bestaande Participatieve Duurzame Wijken bieden de mogelijkheid andere projecten te ontdekken en kennis en ervaring met elkaar uit te wisselen.
Integratie in een beweging van de Participatieve Duurzame Wijken, via een netwerk met rechtstreekse contacten, een online platform en de deelname aan momenten om uit te wisselen, te delen en na te denken ;
De mogelijkheid beroep te doen op thematische experts (water, biodiversiteit, duurzame voeding, stedenbouw, openbare ruimten, communicatie…) zowel tijdens de voorbereidingsfase als bij het uitvoeren van het project ;
De mogelijkheid een financiële steun te krijgen van maximum € 15.000 in het kader van het participatief budget (zie hieronder) voor de uitwerking van de verschillende projecten (aankoop van materiaal, verhuur, ruwbouwwerken, communicatie, …).

De intensiteit van de begeleiding varieert in functie van het aantal geselecteerde wijken, de verschillende behoeften van elke wijk en de hoogtepunten van de projectoproep.

Welk proces voor de Participatieve Duurzame Wijken ?

Participatieve duurzame wijken worden enerzijds geselecteerd als Participatieve duurzame wijk, waarna ze kunnen rekenen op uitgebreide ondersteuning (met name om een plaatsbepaling op te maken), en anderzijds is er de selectie van hun project in het kader van het participatief budget. Door dit dubbele proces kunnen oude Participatieve duurzame wijken gebruik maken van het participatief budget zonder het selectieproces voor PDW opnieuw te hoeven te doorlopen.

Er zijn dus drie fasen in de ondersteuning van de PDW :

Fase 1 « Selectie als Participatieve duurzame wijk » : met de steun van de coach zorgt de wijk ervoor dat de aanpak wordt verankerd in de context van de wijk, door de steun van minimaal 10 andere personen buiten de stuurgroep te vragen en een intentienota op te stellen voor de wijk. Deze elementen worden gevalideerd door de eerste jury.
Fase 2 « Plaatsbepaling en projectopbouw » : met de steun van coaches en experts brengen de stuurgroepen bewoners en gebruikers van hun wijk op de been om samen een subsidieaanvraag op te stellen met daarin de acties en projecten die ze willen uitvoeren. Projecten worden onder andere geïdentificeerd op basis van een plaatsbepaling van de wijk. Er worden lokale partnerschappen geïdentificeerd (gemeentebestuur, verenigingen, scholen, rusthuizen enz.).

De Wijken dienen een subsidieaanvraag in om een financiering te krijgen in het kader van het participatief budget (zie hieronder) ;
Fase 3 « Realisatie van de projecten en evaluatie » : uitvoeren van de projecten en evaluatie door de stuurgroep.

In principe is de gemiddelde duur van een volledige cyclus 2 jaar. Deze duur kan echter variëren in functie van de beschikbare middelen en het verhaal van elke wijk.

Wat is de beweging van Participatieve duurzame wijken?

De beweging van Participatieve duurzame wijken verenigt alle wijken die als PDW geselecteerd zijn. Die wijken vormen een netwerk waarin ervaringen worden uitgewisseld, maar werken ook aan een voortdurend evoluerend participatief proces via:

De Algemene Vergadering van de Participatieve duurzame wijken:

De Vergadering is toegankelijk voor alle PDW maar ook op een bredere schaal voor alle personen die van kortbij of van ver geïnteresseerd zijn in de beweging van de Duurzame Wijken (bewoners, partners, gemeenten..). Ze komt één keer per jaar samen en heeft tot doel de selectiecriteria en de werking van het participatief budget te herzien en te bepalen.

De Raad van Participatieve duurzame wijken en het participatief budget:

Het participatief budget is een budget dat ter beschikking wordt gesteld van de Duurzame Wijken, waarvan de toewijzing bepaald wordt door een Raad op basis van criteria en prioriteiten die elke jaar worden herzien tijdens een Vergadering. De Raad bestaat uit minstens 5 Wijken, een vertegenwoordigers van de minister van Leefmilieu van het Gewest, van Leefmilieu Brussel en de begeleiding, en selecteert de projecten.

Wat zijn de selectiecriteria van de kandidaturen als PDW ?

Om te worden aanvaard als Participatieve Duurzame Wijk, moet :

de stuurgroep (van minstens 5 personen) minstens 3 bewoners van de wijk tellen ;
de kandidatuur door minstens 10 andere personen en/of partners gesteund worden die verbonden zijn met de wijk maar geen deel uitmaken van de stuurgroep
een actieperimeter worden bepaald. Deze perimeter moet zich op het grondgebied van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest bevinden en groter zijn dan een huizenblok of een woninggroep. De perimeter wordt ook gekozen in functie van de capaciteit van de groep om acties te voeren op deze oppervlakte. Ter illustratie kan in het kandidaatsdossier een kaart (bijv. Google Maps) worden bijgevoegd die de actieperimeter van de participatieve duurzame wijk duidelijk aantoont.

De aanvaarde wijken zullen worden geselecteerd op basis van de analyse van het voorproject. Ze zullen de motivatie van de stuurgroep en de beoogde projecten moeten aantonen. In dit stadium wordt er gevraagd om een stuurgroep te vormen met een sterke motivatie om aan de implementatie van een Participatieve Duurzame Wijkdynamiek te werken.

Het gaat erom te kunnen uitleggen hoe de projecten via hun realisatie zullen inspelen op de specifieke doelstellingen van de Participatieve Duurzame Wijken.

De begeleiding kan in de mate van het mogelijke ideeën van wijken steunen over projecten waar discussie over bestaat. Als uw project echter hoofdzakelijk is opgebouwd rond het verzet tegen een gemeentelijk of gewestelijk project, behouden het bestuur van Leefmilieu Brussel en het voogdijkabinet zich het recht voor om te oordelen of het project kan worden gesteund.

De kandidatuur als Participatieve duurzame wijk is in deze fase nog niet gericht op concrete voorstellen voor gebudgetteerde projecten.

Wat zijn de selectiecriteria voor projecten die gebruik willen maken van het participatief budget van de PDW?

De selectiecriteria worden vastgelegd door de Algemene Vergadering en kunnen dus van jaar tot jaar veranderen. De volledige modaliteiten van het participatief budget kunnen worden geraadpleegd op de overeenkomstige pagina van de website: https://vooruitmetdewijk.brussels/participatief-budget/

Die criteria nemen de hoofdlijnen van de selectiecriteria voor de oproep tot thematische projecten van Vooruit met de Wijk over, maar omvatten ook de naleving van doelstellingen in verband met de specifieke aanpak van de PDW.

Wie kan deelnemen aan het participatief budget ?

Het participatief budget staat open voor alle Participatieve duurzame wijken die deel uitmaken van de PDW-beweging. Een ‘oude’ wijk kan dus ook een nieuwe subsidie aanvragen.
Die oude wijken, die al deel uitmaken van de beweging van Participatieve duurzame wijken, kunnen ook een specifiek verzoek indienen voor coaching en/of deskundig advies om nieuwe projecten op te starten of hun collectieve dynamiek te verbeteren. Die begeleiding wordt aangeboden volgens de beschikbaarheid van de coaches/experts.
Neem hiervoor contact op met de coördinatie van Participatieve duurzame wijken op coordination@quartiersdurables.be.

Wat is de planning ?

14/02/2022 lancering van de oproep
3/04 om middernacht uiterste datum voor het indienen van de intentienota
19/04 Jury voor de selectie van de dynamieken van de Participatieve Duurzame Wijken
4/09 om middernacht : indiening van kandidaturen voor projecten voor
Participatieve Duurzame Wijken die onder het participatief budget vallen;
2/10 raad van het participatief budget van de Participatieve Duurzame Wijken;

Toewijzing van de financiering na ondertekening van de overeenkomsten door de stuurgroepen.